ΣΑΜΟΙΛΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ. ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ. ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Οι δυσκολίες που σχετίζονται με την διάσπαση προσοχής , την παρόρμηση και την υπερκινητικότητα, συχνά συνεπιφέρουν και δευτερογενείς συναισθηματικές και συμπεριφορικές δυσκολίες ως αποτέλεσμα μια αίσθησης διαρκούς υπό-επίδοσης στο σχολείο αλλά και συναισθημάτων απόρριψης και ματαίωσης από το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον των παιδιών-εφήβων. Παρακάτω προτείνεται ένα μοντέλο αυτοελέγχου ιδιαίτερα αποτελεσματικό σε δυσκολίες που σχετίζονται με την ΔΕΠ-Υ αλλά και με άλλες συμπεριφορικές-συναισθηματικές δυσκολίες.
Το παρακάτω μοντέλο έχει προταθεί από τους (Ronen and Wozner , 1995) και αποτελείται από τα εξής πέντε διακριτά στάδια:
(1).Τροποποίηση των δυσλειτουργικών εννοιών: Ο άμεσος στόχος σε αυτό το στάδιο είναι να δώσουμε στον θεραπευόμενο να καταλάβει ότι μπορεί να αλλάξει την συμπεριφορά του αρκεί να το θελήσει (γι αυτό άλλωστε προσέφυγε και σε θεραπεία). Έτσι , με την βοήθεια του θεραπευτή , ο θεραπευόμενος προβαίνει στην γνωστική αναδόμηση των δυσλειτουργικών πεποιθήσεων του που σχετίζονται άμεσα με την ΔΕΠ-Υ ή την όποια άλλη διαγνωσμένη δυσκολία του. Η γνωστική αναδόμηση συνιστά σε τροποποίηση αρνητικών ή δυσλειτουργικών μοτίβων σκέψης με την αντικατάσταση τους με άλλα πιο λειτουργικά..
(2).Κατανόηση της πορείας του προβλήματος. Προκειμένου να κατανοήσει ο θεραπευόμενος το πρόβλημα απαιτείται η σύνδεση του προβλήματος ως αλληλεπίδραση της σκέψης , της απόκρισης του σώματος , του συναισθήματος και της τελικής συμπεριφοράς. Σε αυτό το στάδιο κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική η λογική ανάλυση των παραπάνω διακριτών διεργασιών που διαμεσολαβούν ώστε ο θεραπευόμενος να αντιληφθεί ότι η όποια προβληματική συμπεριφορά μπορεί να ανασχεθεί αναλαμβάνοντας πλέον ο ίδιος δράση επί των ήδη αναφερθέντων σταδίων.
(3). Αύξηση της συνειδητοποίησης των εσωτερικών ερεθισμάτων. Σε αυτό το στάδιο επιτυγχάνεται η μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση του θεραπευόμενου στα εσωτερικά ερεθίσματα που σχετίζονται με το πρόβλημα (π.χ. η υπερένταση που μπορεί να νιώθει ο έφηβος όταν έχει ένα γραπτό διαγώνισμα , η μελέτη , κ.τ.λ.). Οι τεχνικές χαλάρωσης και διαχείρισης του άγχους είναι ιδιαίτερα χρήσιμες για να βοηθηθεί το άτομο να επιτύχει τον στόχο του.
(4). Η ανάπτυξη του αυτοελέγχου. Αφού ο θεραπευόμενος έχει αλλάξει μέσω της γνωστικής αναδόμησης τις αυτόματες δυσλειτουργικές σκέψεις και τις επακόλουθες συμπεριφορές , είναι τώρα ευκολότερο να προβεί στον αυτοέλεγχο (δεδομένου ότι τις έχει συνειδητοποιήσει). Η εκπαίδευση σε αυτό το στάδιο αφορά το σωματικό (π.χ. σωματική ένταση) όσο και το συναισθηματικό επίπεδο (π.χ. αυξημένο άγχος) λόγω παραδείγματος χάριν ενός γραπτού διαγωνίσματος. Οι τεχνικές σε αυτό το στάδιο περιλαμβάνουν την παρατήρηση , την αξιολόγηση και την ανατροφοδότηση του εαυτού (feedback). Η ανατροφοδότηση είναι ιδιαίτερα σημαντική διότι εκτός των άλλων βοηθά και στην καλλιέργεια του ενδογενούς κινήτρου του ατόμου.
(5). Η αντιμετώπιση του προβλήματος. Οι προβληματικές συμπεριφορές σταδιακά εξαλείφονται και εξαφανίζονται καθώς ο θεραπευόμενος έχει αποκτήσει επάρκεια στην εφαρμογή της παρατήρησης και της αξιολόγησης της συμπεριφοράς του. Ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο αποτελεί η διατήρηση των αποτελεσμάτων καθώς η γενίκευση των νέων μορφών συμπεριφοράς και σε άλλους τομείς της ζωής του θεραπευόμενου (π.χ. σχολείο , κοινωνικές σχέσεις).
Όπως γίνεται κατανοητό οι παραπάνω πέντε φάσεις διέπονται από τη συνεργασία του ειδικού και του θεραπευόμενου στις διεργασίες της μάθησης , εξάσκησης και εφαρμογής. Μέσα από την διαδικασία της θεραπευτικής αλλαγής ο θεραπευόμενος σταδιακά μετατρέπεται σε έναν «ειδικό» επί των δυσκολιών του και έτσι αποκτά ενεργητική στάση απέναντι σε αυτές τις δυσκολίες. Ο ρόλος του θεραπευτή μπορεί να χαρακτηριστεί ως «εποπτικός» ή «καθοδηγητικός-συμβουλευτικός» ο οποίος βοηθά τον θεραπευόμενο να γίνει ικανός να προσφέρει την κατάλληλη βοήθεια στον εαυτό του.
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η παραπάνω διαδικασία αλλαγής και παρέμβασης πραγματοποιείται από έναν κατάλληλα εκπαιδευμένο ειδικό μαζί με το παιδί –έφηβο, παράλληλα με την συμβουλευτική και ψυχοεκπαίδευση της οικογένειας .
Βιβλιογραφία
Tammie Ronnen, 1997. Η γνωστική εξελικτική θεραπεία στα παιδιά. Εκδόσεις Ελληνικά γράμματα , Αθήνα , 1999,μετάφραση Χριστίνα Ρούση , Επιστημονική Επιμέλεια , Μαρία Ζαφειροπούλου.
